Voorwoord

Inleiding

2023 is het eerste hele jaar van deze bestuursperiode, waarin de uitvoering van het door de raad vastgestelde collegeprogramma tot de eerste resultaten leidde, of nieuwe ontwikkelingen in gang zijn gezet. De inwoners en gemeenteraad zijn betrokken bij het opstellen van het Houtens DNA en de plannen voor de Sterke Lekdijk. Ook is de mantelzorgvergoeding verhoogd, heeft de raad besloten tot afschaffing van de hondenbelasting en is juist de Jongerenadviesraad ingesteld, net als het Burgerberaad Energie. Via ‘Ons Fonds’ en het Cultuurfonds hebben vele initiatieven kleur gegeven aan Houten. Het was ook een roerig jaar. Inwoners hadden ondersteuning nodig vanwege de energiecrisis, Houten Hub bracht veel betrokken inwoners op de been en onzekerheid over de inkomsten vanuit het Rijk voor de gemeente maakt toekomstbestendige financiële besluitvorming ingewikkeld. Het college is en blijft met de inwoners en de raad in gesprek, ook over moeilijke onderwerpen. We willen dicht bij onze inwoners staan, op zorgvuldige wijze met elkaar omgaan en samen bouwen aan een toekomstbestendig Houten. Daar was onze inzet in 2023 onverminderd op gericht en we zien dat er, ondanks alle hectiek, veel werk is verzet. Samen met onze inwoners. Daar zijn we enorm trots op. Voor 2024 zijn we erin geslaagd een sluitende begroting te presenteren, met een gerealiseerde bezuiniging van 1,7 miljoen. Vooruitkijkend zien we de komende jaren een minder rooskleurig beeld. Er heerst financiële onzekerheid onder  inwoners, ondernemers en maatschappelijke organisaties. De huidige begrotingen voor 2025 en verder laten momenteel grote tekorten zien. Ze zijn uiterst onzeker vanwege de onbekendheid van de omvang van de uitkering vanuit het gemeentefonds van het rijk, de effecten van hoge inflatie, nieuwe CAO-afspraken en stijgende rente. De komende jaren worden uitdagend, in veel opzichten maar vooral financieel. Grote uitdagingen zoals financiële onzekerheid,  woningtekort, bestaanszekerheid, energietransitie en opvang van asiel- en spoedzoekers vormen maatschappelijke vraagstukken, die we samen met onze inwoners het hoofd moeten bieden.   

Ronde van Houten
De gemeente ontkomt niet aan de noodzaak scherp bij te sturen willen we voor 2025 en verder nog tot een sluitende begroting komen. Daarvoor zijn we begonnen met de Ronde van Houten.  Met inwoners, maatschappelijke organisaties en ondernemers zijn we verkennende gesprekken gestart en daarmee te komen tot inzicht in acceptabele maatschappelijke effecten van bezuinigingen / ombuigingsideeën. De evaluatie van de Sociale Koers maakt tevens onderdeel uit van deze gesprekken. Want er is sociale kracht nodig willen we ons samen met onze inwoners blijven inzetten. Gebleken is dat het aantal inwoners dat een beroep doet op voorzieningen toeneemt. Het is daarom voor ons meer dan ooit de uitdaging om goede inhoudelijke keuzes te verknopen aan een duurzame bekostiging. De kracht van de samenleving wordt ingezet om te komen tot de prioriteiten bij het toekomstbesteding inzetten van mens en middelen binnen de begroting van de gemeente Houten.
We zijn daarom in 2023 gestart met het vragen van een begrotingsadvies aan onze samenleving, om het hoofd te bieden aan alle onzekerheden en te komen met een meer sluitende begroting vanaf 2025. Het betrekken van inwoners, maatschappelijke organisaties en ondernemers moet leiden tot een zo maximaal mogelijk gedragen en toekomstbestendige begroting. De eerste suggesties zijn bemoedigend, we zijn trots op de grote bereidwilligheid en constructieve inbreng van onze inwoners in antwoord op de uitdagende vraag. Namelijk hoe we ondanks fors minder geld het beste omgaan met onderwerpen als zorg, culrtuur, (sport)voorzieningen, de dienstverlening van de gemeente en onderhoud van de openbare ruimte. We willen dit samen met onze inwoners bepalen hoe hier het beste in kunnen handelen.  

Houten Hub
Het plan over de tijdelijke huisvesting van Houtense woningzoekenden, maatschappelijke organisaties en asielzoekers en statushouders, de zogenaamde Houten Hub, leidde tot veel reacties en bezorgdheid. Een aantal direct omwonenden startte een petitie. Gelet op de zorgen en onrust is besloten pas op de plaats te maken en het raadsvoorstel niet voor besluitvorming voor te leggen. Als reactie daarop startte een groep inwoners een petitie voor de opvang van vluchtelingen. Het concept Houten Hub riep veel en verschillende beelden op. Voor ons vormde dit aanleiding een omvangrijk participatieproces te starten. Omwonenden, organisaties, ondernemers en andere belangstellenden hebben via bijeenkomsten, online participatieplatform en gesprekken hun wensen, zorgen, ondersteuning en ideeën over het plan kenbaar gemaakt. De inbreng, inzichten en vragen uit de vele gesprekken benutten we bij de verdere uitwerking en invulling van het plan. Alle gemeenten in Nederland staan voor een grote en groeiende opgave met betrekking tot de opvang van asielzoekers en huisvesting van statushouders. Zowel het Rijk als de provincie verlangen dat we een rol van betekenis innemen bij het oplossen van dit vraagstuk.

Bouwen voor Houten en ons Houtens DNA

Vanwege het urgente woningtekort en de roep om betaalbaar wonen gaan we de komende jaren veel bouwen. Voor het toevoegen van 4.750 woningen zijn in 2023 concrete stappen gezet met de selectie van het stedenbouwkundigbureau Ziegler | Branderhorst, met de stedenbouwkundige schetsen voor De Molenzoom, het Centrum en de Koppeling, en met de gebiedsvisies voor Houten Oost en het buitengebied.
Het nieuwe monitoring- en planningsinstrument het Spoorboekje is geïntroduceerd en vastgesteld. Hiermee wordt de raad aan de hand van mijlpalen gedetailleerd en transparant geïnformeerd over de voortgang van de ruimtelijke opgaven. Sinds het vaststellen van de Woonvisie tot en met einde 2023 zijn er 567 woningen opgeleverd, waarvan 116 in 2023. Daarmee liggen we op schema qua aantal te bouwen woningen tot 2040.
Een memorabele mijlpaal in 2023 was het vaststellen van het Houtens DNA. Samen met inwoners zijn tien kernwaarden geformuleerd om de Houtense stedenbouwkundige identiteit te borgen. Het Houtens DNA is in 2023 inmiddels stevig verankerd in zowel de opdrachten voor de stedenbouwkundige schetsen, de gebiedsvisies Houten Oost en het buitengebied, als in de Omgevingsvisie.
Het bouwklimaat anno 2023 kenmerkt zich door een gure tegenwind. De huizenprijzen en de bouwkosten stijgen, en we wonen in een duur en dichtbewoond stukje Nederland. Bij in 2023 gestarte planvorming voor concrete woningbouwprojecten bleek dat betaalbaar bouwen toch mogelijk is. Er is gestuurd op een inhaalslag voor de woningcategorie goedkope koop tot 280.000 euro waarvoor plancapaciteit ontbrak. Betaalbaar bouwen en wonen is verder stevig verankerd in nieuwe lokale regelgeving met het invoeren van de zelfbewoningsplicht, het antispeculatiebeding, het tijdelijk wonen in bijgebouwen en de doelgroepenverordening, waarin onder meer een instandhoudingstermijn voor betaalbare woningen is vastgelegd en de eis van minimaal 66% betaalbaar bouwen bij projecten van meer dan 20 woningen. De prestatieafspraken die eind 2023 werden gemaakt met Woonin zijn flink aangescherpt ten opzichte van eerdere jaren. De bouwcapaciteit die Woonin vrijmaakt voor Houten is verdubbeld naar 99 sociale huurwoningen per jaar. Dat biedt vertrouwen in de eveneens noodzakelijke inhaalslag voor sociale huurwoningen. Ook vond er in 2023 een belangrijke doorbraak plaats in de reeds lang stilliggende onderhandelingen rond Hofstad IVb, waar 81 sociale huurwoningen worden gerealiseerd.

Omgevingswet
Halverwege 2023 werd bekend dat de inwerkingtreding van de Omgevingswet op 1 januari 2024 toch echt een feit zou zijn. We waren al met een stevig werkpakket begonnen voor het maken van een gebiedsdekkende Omgevingsplan en een Omgevingsvisie. Voor het Omgevingsplan zijn we gestart met het omvormen van meer dan 100 bestemmingsplannen, diverse omgevings- en beheerverordeningen en delen van de Algemene Plaatselijke Verordening te worden omgevormd tot één integraal benaderbaar document waarin alle Houtense omgevingsgerelateerde regelgeving is opgenomen. De Houtense Omgevingsvisie is het beleidsdocument waarin alle omgevings-gerelateerde beleidsdoelen (lucht, geluid, water, verkeer, archeologie, klimaat, bouwen, etc.) integraal en in overeenstemming met elkaar zijn opgenomen op een strategisch niveau voor het gehele Houtense grondgebied. Tevens zijn diverse verordeningen aangepast, waaronder de legesverordening Omgevingswet en Verordening nadeelcompensatie en hebben we in goede en waardevolle samenwerking met de raadswerkgroep Omgevingswet een lijn ingezet hoe om te gaan met het bindend adviesrecht.    

Burgerberaad Energie
We willen in 2040 energieneutraal zijn, ook dit vraagt veel inzet van ons allemaal. Daarvoor is in 2023 een start gemaakt, het Burgerberaad Energie 2040. Een grote groep inwoners uit de gemeente heeft zich gebogen over de vraag: “Hoe zorgen we ervoor dat de gemeente Houten in 2040 energieneutraal is?” Het burgerberaad heeft adviezen opgesteld over het opwekken van stroom, energie besparen, warmte, communicatie en verandering van gedrag. Daarna heeft een werkgroep, met 19 leden uit het burgerberaad, de adviezen uitgewerkt, welke tot voorstellen zullen leiden voor een nieuw op te stellen Energieplan.

Op weg naar een aardgasvrije weg De Polders!
In 2023 zijn de lijnen uitgezet om te komen tot een Polderplan in 2026. In dit plan komt te staan op welke wijze alle gebouwen in startwijk de Polders vrijwillig van het aardgas af worden gehaald. Het plan maken we samen met inwoners en instellingen, VVE’s en Woonin. Dit doen we zoals beschreven in de door de raad vastgestelde startnotitie. Voorafgaand aan dat besluit is al intensief met de bewoners geparticipeerd.

Hoewel 2023 als een hectisch jaar is ervaren, kijken we trots en met vertrouwen naar de resultaten die we met en voor de samenleving hebben bereikt. Deze resultaten vind u terug in deze jaarrekening.
Voor u liggen de jaarstukken met jaarverslag, jaarrekening en de bestuurlijke beschouwingen.
We zien de behandeling van deze stukken in een constructieve discussie tegemoet.

Leeswijzer
De bestuurlijke beschouwingen bestaan uit een analyse van bereikte resultaten en een toelichting op het rekeningresultaat.  

In het jaarverslag wordt de verantwoording uitgewerkt voor de vijf programma’s. Op deelprogrammaniveau worden de eerste twee W-vragen 'Wat hebben we bereikt?' en 'Wat hebben we daarvoor gedaan?' beantwoord. In de (deel)programma's zijn ook de indicatoren opgenomen, zoals vastgesteld bij de 2e Bestuursrapportage 2023.  

Over de voortgang van de activiteiten uit het collegeprogramma wordt gerapporteerd middels gekleurde bolletjes:
= de voortgang van de activiteit loopt op schema
= de voortgang van de activiteit loopt achter op schema
= de activiteit is nog niet gestart
Bij activiteiten die achterlopen op schema of nog niet gestart zijn, is een toelichting opgenomen.

Op programmaniveau wordt de derde W-vraag 'Wat heeft het gekost?' beantwoord. Daarbij is een analyse van verschillen ten opzichte van de begroting opgenomen.

Als zesde is het verplichte programma Algemene dekkingsmiddelen en ondersteuning organisatie opgenomen met de lokale heffingen, de uitkeringen uit het gemeentefonds en de overhead.

De verantwoording van de paragrafen bestaat uit negen onderdelen. Iedere paragraaf belicht vanuit een bepaald bedrijfsmatig aspect de resultaten en analyse daarvan voor het jaar 2023. Ten opzichte van voorgaande jaren is de paragraaf weerstandsvermogen en risicobeheersing ingekort en wordt hierin meer op hoofdlijnen gerapporteerd.

De jaarrekening bevat de financiële verantwoording, beginnend met de financiële uitgangspunten, zoals wettelijke bepalingen en waarderingsgrondslagen. Bij de staat van baten en lasten is een financiële analyse op hoofdlijnen opgenomen.

Tenslotte
Hoewel 2023 opnieuw in veel opzichten anders is verlopen dan dat we vooraf hadden kunnen verwachten, kijken we met trots terug op de resultaten die we met en voor de samenleving hebben bereikt. In het vervolg van deze jaarrekening leest u welke resultaten we hebben behaald. We kijken er naar uit om deze weg volgend jaar voort te zetten. Zo blijven we samen met inwoners bouwen aan een toekomstbestendig Houten!

We zien de behandeling van de jaarstukken in een constructieve discussie tegemoet.

Burgemeester en wethouders van Houten,