Paragraaf Financiering

De door BNG gehanteerde basisrente wordt voor Houten al jaren gebaseerd op Euribor (Euro Interbank Offered Rate; het rentetarief voor leningen tussen de Europese banken). Europese regelgeving vereist van basisrentes dat ze robuust en betrouwbaar zijn. Nieuwe regels bepalen dat basisrentes meer op basis van transacties moeten worden berekend en minder op basis van inschattingen van banken om de objectiviteit te vergroten. ECB (Europese centrale bank) heeft als alternatief voor Euribor de basisrente €STR (Ester) geïntroduceerd die aan deze regelgeving voldoet. Doordat de nieuwe basisrente €STR op een andere wijze wordt berekend, zal deze naar verwachting niet helemaal gelijk zijn aan de bestaande basisrente. In de markt worden momenteel methoden en standaarden ontwikkeld om de nieuwe basisrente zo veel als mogelijk gelijk te stellen aan de bestaande basisrente om schommelingen te beperken.

Voor de financieringsbehoefte (korte en lange termijn) is een visie op de renteontwikkeling onontbeerlijk. Daarom wordt gebruik gemaakt van diverse renteverwachtingen van kredietwaardige instellingen. Op basis daarvan wordt de gemeentelijke rentevisie geformuleerd.

Ontwikkeling rente
IIn de begroting 2023 werd de verwachting uitgesproken dat de korte rente zou uitkomen op 1,26% en de 10-jaars rente zich rond de 1,83% zou bewegen. Het verloop van de korte termijn rente (geldmarktrente) en de lange termijn rente (kapitaalmarktrente) liet de afgelopen twaalf maanden het volgende beeld zien. De 3-maands Euribor (Euro Interbank Offered Rate; het rentetarief voor leningen tussen de Europese banken) bewoog zich van 2,17% eind 2022 naar 3,92% eind 2023. De 10-jaars swaprente, de maatstaf voor de kapitaalmarktrente, daalde in die periode van 3,07% naar 2,45%.

In onderstaande grafiek zijn de renteontwikkelingen over de periode 2009 tot en met 2023 weergegeven.

De banken verwachten medio 2024 een eerste daling van de korte en/of lange rente, mede veroorzaakt door gedaalde inflatiecijfers per einde 2023. De ontwikkeling van, in beginsel de korte rente, is mede afhankelijk van het ECB beleid. De ECB heeft de beleidsrente (voorlopig) ongewijzigd gelaten.

Voor het renterisico worden twee normen gehanteerd namelijk de renterisiconorm en de kasgeldlimiet. Er dient binnen deze normen geopereerd te worden.

Renterisiconorm (lang)
Het doel van de renterisiconorm is het beperken van de gevolgen van een stijgende kapitaalmarktrente op de rentelasten ingeval van herfinanciering en renteherziening van geldleningen. Dit wordt bereikt door een limiet te stellen aan dat deel van de vaste schuld waarover het rentepercentage in een bepaald jaar moet worden aangepast aan de op dat moment geldende markttarieven. Deze norm is op 20% van de lastenkant van de begroting gesteld en wordt afgezet tegen de jaarlijkse verplichte aflossingen en de renteherzieningen.

Afgezet tegen de risiconorm 2023 van € 27,1 miljoen, blijkt uit bovenstaand overzicht dat we met
€ 22,4 miljoen ruim onder de norm zijn gebleven. Grotendeels veroorzaakt door lage aflossingen.

Kasgeldlimiet (kort)
De kasgeldlimiet geeft de bovengrens aan van het bedrag aan kortlopende financieringsmiddelen, waarmee de gemeente de (kapitaal)uitgaven mag financieren (de zogenaamde vlottende schuld).
Wet fido bepaalt dat indien drie achtereenvolgende kwartaalrapportages de kasgeldlimiet wordt overschreden, de toezichthouder daarvan op de hoogte wordt gesteld. In overleg met de toezichthouder kan door het bestuur eventueel een afwijkend percentage voor de kasgeldlimiet worden vastgesteld. Bij structurele overschrijding van de kasgeldlimiet moet in de financieringsbehoefte worden voorzien door het aantrekken van langlopende geldleningen. De kasgeldlimiet is afgeleid van de omvang van de begroting.

 
Uit bovenstaand overzicht blijkt dat wij in 2023 ruim onder de kasgeldlimiet van € 11,5 miljoen zijn gebleven.

De vaste schulden bedragen eind 2023 € 45,2 miljoen, waarvan  € 43,1miljoen ten behoeve van de algemene Dienst, en € 2,1 miljoen aan verstrekte leningen. In 2023 is er voor ca € 4,7 miljoen afgelost.

Meerjarig is er een stijgende financieringsbehoefte. De belangrijkste reden hiervoor zijn kredieten voor renovatie van scholen en uitgaven volgens meerjarig onderhoudsplannen.

Schuldpositie
De schuldpositie van de gemeente is het best weer te geven als de netto schuld ten opzichte van de
exploitatiebaten (netto schuldquote). Een gemeente met hogere inkomsten kan namelijk naar verhouding een hogere schuld aangaan. Hieronder wordt de ontwikkeling van de schuldpositie van Houten weergegeven.

De schuldpositie van de gemeente is licht gestegen t.o.v. 2022. In 2023 bedroeg onze netto schuldquote 48%. Ter vergelijking: een netto schuldquote hoger dan 130% betekent dat een gemeente een zeer hoge schuld heeft (rood) en een netto schuldquote van 90% duidt op oranje. Houten is in het groen gebleven. Door de uitleenquote en voorraadquote van de netto schuldquote af te trekken, wordt de schuld weergegeven die op de exploitatie drukt.

Renovatie van scholen, uitgaven volgens meerjarig onderhoudsplannen en bouwen voor Houten, zullen de komende jaren een effect hebben op de schuldpositie.

Ook op verstrekte leningen en voorraadposities loopt de gemeente bepaalde risico's. Deze risico's zijn meegenomen bij de bepaling van de benodigde weerstandscapaciteit (paragraaf weerstandsvermogen en paragraaf grondbeleid).

Rentetoerekening
Sinds 2017 wordt de ‘reële’ (omslag) rente in de begroting verwerkt. Middels onderstaand renteschema wordt inzicht gegeven in de rentelasten, het renteresultaat en de wijze waarop rente aan investeringen, grondexploitaties en taakvelden wordt toegerekend.

Als de werkelijk doorbelaste rentelasten meer dan 25% afwijken van de rentelasten en/of meer dan 0,5% van de basis van de voorgecalculeerde renteomslag 1,0%, die aan de taakvelden wordt toegerekend, is de gemeente verplicht de werkelijke toegerekende renteomslag hierop aan te passen. Dit is voor 2023 niet van toepassing.

De wet schatkistbankieren verplicht decentrale overheden hun liquide middelen aan te houden bij de schatkist van het Rijk en vertaalt zich direct in een lagere staatsschuld. Daarnaast moet het bijdragen aan het terugdringen van risico’s van bijvoorbeeld beleggingen van decentrale overheden. Er geldt een rapportageverplichting in de paragraaf Financiering waarbij wordt getoetst of een gemeente de gemiddelde drempelwaarde per kwartaal niet heeft overschreden. Voor Houten ligt de drempelwaarde in 2023 op ruim € 2,7 miljoen. In 2023 zijn we ruimschoots onder dit drempelbedrag gebleven.