Programma Duurzame leefomgeving

Wat hebben we bereikt?

Anno 2023 is duurzaamheid geen niche meer, maar een breed gedragen onderwerp onder onze inwoners en bedrijven. Dit wordt mede aangejaagd door de gestegen energieprijzen en netcongestie. Verduurzaming van woningen heeft in 2023 een boost gekregen via uitvoering van de eerder vastgestelde aanpak Energiearmoede. Zo is in 2023 de Fixbrigade Houten gestart.

Duurzaamheid gaat over wat we vandaag doen met het oog op morgen. In 2023 hebben we samen met inwoners gesproken over morgen. Het Burgerberaad Energie 2040 heeft gesproken over hoe de gemeente Houten energieneutraal kan worden in 2040. Het burgerberaad heeft geresulteerd in 11 adviezen. Eind 2023, begin 2024 zijn deze uitgewerkt in een routekaart, die in maart 2024 aan de gemeenteraad aangeboden is.

Op 9 november 2023 heeft de gemeenteraad de wijk De Polders aangewezen als pilotwijk op weg naar aardgasvrij. Daar is een intensief participatietraject aan vooraf gegaan. Dit krijgt de komende jaren een vervolg, als we samen met de wijk het Polderplan gaan maken (en daarna uitvoeren). Daarvoor is extra capaciteit en een projectorganisatie nodig. Dit wordt gefinancierd uit de landelijke CDOKE^[1]-middelen, die de rijksoverheid in 2023 aan gemeente Houten heeft toegekend.

Dankzij deze middelen kunnen we de energietransitie in Houten verder versnellen. Dat vraagt echter naast extra capaciteit ook om een andere manier van samenwerken, binnen en buiten het gemeentehuis. Daarover hebben we in 2023 gesprekken gevoerd met de Energietafel. Het doel is om te komen tot één gestroomlijnde aanpak die inwoners van begin tot eind ondersteunt in hun klantreis naar een duurzame woning zonder aardgas.

Naast de grote inzet in de gebouwde omgeving zijn in 2023 ook stappen gezet voor energieopwek, klimaatadaptatie en circulariteit. De gemeente heeft vergunning verleend voor zonneveld Oosterlaak, waarmee de beleidsruimte van 100 hectare te vergunnen zonnevelden volledig gevuld is. In het kader van het Water en rioleringsplan (WRP) en het Klimaatadaptatieplan is in 2023 verder gewerkt aan het klimaatadaptief maken van de woonomgeving. Dat doet de gemeente zelf in de openbare ruimte, maar ook inwoners dragen bij, bijvoorbeeld via het NK Tegelwippen. Het WRP is ook geactualiseerd in 2023.

Het afvalscheidingspercentage blijft hoog in Houten (71%), maar dat vraagt continu aandacht. We blijven zoeken naar mogelijkheden om het percentage te verbeteren. Met het plan van aanpak Maatschappelijk Verantwoord Opdrachtgeven en Inkopen (MVOI) is de basis gelegd om MVOI verder in de gemeentelijke organisatie te verankeren.

 CDOKE staat voor de tijdelijke regeling Capaciteit Decentrale Overheden voor Klimaat- en Energiebeleid.

[1] CDOKE staat voor de tijdelijke regeling Capaciteit Decentrale Overheden voor Klimaat- en Energiebeleid.

Wat hebben we daarvoor gedaan?

Energie

• In 2023 organiseerde de gemeente het Burgerberaad Energie 2040. 150 inwoners zijn uitgenodigd om na te denken over hoe gemeente Houten in 2040 energieneutraal kan worden. Het waren drie dagen, die bruisten van betrokkenheid en enthousiasme. Het burgerberaad heeft 11 adviezen opgeleverd, die door een afvaardiging van circa 20 deelnemers vervolgens verder zijn uitgewerkt in een routekaart. Deze routekaart is in maart 2024 aan de gemeenteraad aangeboden.
• Door de werkzaamheden voor het burgerberaad en de invoering van de Omgevingswet is nog geen vervolg gegeven aan de rapporten die coöperatie Duurzaam Eiland in mei 2023 aanbood over kleine windmolens en mini-zonnevelden.
• In Houten-Zuid is begin vorig jaar de verkenning voor een aardgasvrije startwijk (buiten de Vijfwal) afgerond. Op basis daarvan bleek De Polders de meest kansrijke wijk om te starten met het aardgasvrij maken van Houten. In het voorjaar 2023 heeft een intensief participatietraject in de wijk plaatsgevonden. Via bewonersavonden, een keet in de wijk en een online enquête konden wijkbewoners hun mening, zorgen en aandachtspunten uiten. 56% van de wijk heeft daar gebruik van gemaakt. De uitkomsten bevestigden dat De Polders een kansrijke wijk is. Wat niet betekent dat er geen zorgen zijn! Ook die zijn goed in beeld gekomen en kunnen worden benut in het vervolg. Dat vervolg is het maken van het Polderplan. Eind 2023 heeft de gemeenteraad besloten De Polders aan te wijzen als pilotwijk op weg naar aardgasvrij en het vervolgproces te starten. De voorbereidingen voor het Polderplan zijn daarop gestart.
• Door fors stijgende tarieven stond het warmtenet in Houten-Zuid in de spotlight vorig jaar. Samen met andere gemeenten stuurde het college van Houten een brandbrief naar exploitant Eneco. Dit heeft geresulteerd in een aantal bestuurlijke gesprekken – zowel landelijk als regionaal –, waardoor de gemeenten beter aangehaakt zijn bij de tariefstelling in de toekomst. Bovendien heeft Eneco op verzoek van gemeente Houten in het najaar diverse bewonersavonden georganiseerd om inwoners te informeren over de totstandkoming van de tariefstelling, ook voor 2024, en over de verduurzamingsplannen voor de warmtekrachtcentrale (WKC). Dit wordt in 2024 voortgezet en zal uiteindelijk resulteren in een vergunningaanvraag.
• In het kader van de bestrijding van energiearmoede hebben we in 2023 de Fixbrigade Houten opgezet. Voor de Fixbrigade Houten werken we samen met Woonin en EnergieRijk Houten. Met Woonin zijn in de prestatieafspraken voor 2024 weer afspraken opgenomen over het verduurzamen van de sociale woningvoorraad. Daarnaast is een energiezuinig-witgoedregeling in het leven geroepen voor statushouders en inwoners met een kleine beurs, die acuut hun apparaat moeten vervangen (en dat niet kunnen betalen).
• Met subsidie van de provincie zijn 10 woningen geïsoleerd van inwoners die een energietoeslag ontvingen. Met de in 2023 aan Houten toegekende gelden uit het Nationaal Isolatie Programma (NIP) krijgt dit project in 2024 een vervolg voor minimaal 162 woningen.
• In 2023 hebben we samen met de gemeenten Bunnik, Utrechtse Heuvelrug, Wijk bij Duurstede en Zeist de verkenning naar een maatschappelijke Energie Diensten Organisatie (m-EDO) afgerond. Parallel aan dit traject is ook Provincie Utrecht gestart met het verkennen van mogelijkheden om gemeenten te ondersteunen bij de grote energie-opgave. Dat heeft geresulteerd in het opzetten van een Energie Diensten Centrum (EDC). Dit biedt kansen om met financiële steun van de provincie inwoners voordelig energiediensten (zoals isoleren van de woning of begeleiding van een Vereniging van Eigenaren) aan te bieden. In 2024 zal dit verder vorm gegeven worden, inclusief de afstemming met en aansluiting op bestaande initiatieven zoals EnergieRijk Houten, jouwhuisslimmer.nl en het Energiehuis.
• In 2023 heeft de gemeente Houten ook de zogenoemde CDOKE-middelen toegekend gekregen door de rijksoverheid. Deze middelen zijn bedoeld voor de bemensing van de werkzaamheden die voorvloeien uit het Klimaatakkoord. De gemeenteraad heeft besloten deze middelen met name in te zetten voor de uitvoering van de Transitievisie Warmte (Polderplan en een ondersteuningsstructuur voor inwoners). Daarnaast worden de CDOKE-middelen ingezet voor netcongestie, laadpalen en interne ondersteuning.
• Door de werkzaamheden die volgden uit de diverse rijksgelden hebben we in 2023 minder aandacht dan gepland kunnen besteden aan de isolatieaanpak in De Oorden. De eerste inventarisatiefase is wel afgerond, maar het vervolg komt (pas) in 2024. Door deze vertraging kunnen we wel de aanpak in De Oorden beter afstemmen op de bredere Lokale Aanpak Isolatie, die wordt gefinancierd uit de landelijke NIP-gelden.  
• In 2023 hebben we de ondersteuning van de partijen aan de Energietafel herzien. In overleg met de vrijwilligersorganisaties is het Energieteam opgeheven en is de subsidieregeling Energietransitie vereenvoudigd. Met subsidie van de gemeente hebben deze organisaties diverse activiteiten voor inwoners en bedrijven georganiseerd, van warmtescans tot zonne-installaties op grote daken en van het Energiehuis tot het Energiefestival.
• Voor de langere termijn zijn met de Energietafel heidagen georganiseerd over de toekomstige ondersteuning van inwoners tijdens hun volledige klantreis naar een duurzame, aardgasvrije woning. De vrijwilligersorganisaties zitten nu vooral aan het begin van die klantreis met het enthousiasmeren en informeren van inwoners. De vraag die op tafel lag, was hoe de totale klantreis bediend kan worden en welke rol de initiatieven, de gemeente en uitvoeringspartijen daarin kunnen/moeten spelen. Dit gesprek wordt vervolgd in 2024, ook in het kader van het Polderplan.
• Het Energiehuis is in 2023 voortgezet met subsidie van de gemeente. Wel zijn de openingstijden aangepast en wordt de bemensing nu volledig verzorgd door EnergieRijk Houten. Voor !mpact Houten en de coöperaties Opgewekt Houten en Duurzaam Eiland bleek de meerwaarde te beperkt.
• Naast het Energiehuis konden inwoners ook terecht bij jouwhuisslimmer.nl en de demonstratieruimte van GrijsnaarGroen. GrijsnaarGroen ontving van de gemeenten Houten, Bunnik, Utrechtse Heuvelrug en Wijk bij Duurstede subsidie om inwoners gratis te informeren en adviseren. Eind 2023 is GrijsnaarGroen verhuisd naar Zeist, waar het nog steeds gratis toegankelijk blijft voor onze inwoners.
• De gemeente heeft in 2023 vergunning verleend voor zonneveld Oosterlaak. Voor zonneveld De Heul heeft een beroep gediend bij de rechtbank. Dit is ongegrond verklaard, waardoor alle vergunningen voor zonnevelden (behalve Oosterlaak) per 31 december 2023 onherroepelijk zijn. Niet alleen voor grootschalige opwek met zonnepanelen was 2023 een goed jaar. Afgelopen jaar zag Stedin het aantal kleine zonne-installaties in Houten groeien naar 9.665.
• Begin 2023 lag de vergunning voor Windpark Goyerbrug nog ter inzage. Daarop zijn beroepen ingediend bij de Raad van State. Hoewel de Raad van State vanuit de Crisis- en herstelwet een termijn van zes maanden heeft om uitspraak te doen, is dat niet gebeurd. Er is zelfs geen zitting gepland om de zaak te behandelen. Het college heeft dit bij de Raad van State aangekaart, maar tot moment van schrijven helaas zonder resultaat. Dat is in de eerste plaats vervelend voor de initiatiefnemer.
• Ten slotte is in 2023 de voortgangsrapportage van de Regionale Energie Strategie (RES) 1.0 van de U16 uitgebracht. Vanwege de inwerkingtreding van de Omgevingswet per 2024 kon er geen RES 2.0 gemaakt worden, zoals in 2021 gepland. Voor de Herijking van de RES is namelijk een planMER nodig. De voorbereidingen daarvoor zijn in 2023 gestart. De planMER zal in 2024 uitgevoerd worden, waarna de RES Herijking in 2025 ter vaststelling aan de raad aangeboden zal worden.

Kringlopen

• De totale hoeveelheid huishoudelijk afval in 2023 was 24,5 miljoen kg. Met 484 kg per inwoner is dat de laagste hoeveelheid per inwoner in 20 jaar. De inwoners zijn hun afval goed blijven scheiden: ongeveer ruim 71% van het afval wordt gescheiden ingeleverd, zodat het kan worden gerecycled.
• In 2023 heeft de raad ingestemd met het beheerplan van de inzamelmiddelen. De komende jaren gaan de oudste ondergrondse afvalcontainers, glasbakken en kliko’s (sommige zijn al 25 jaar oud) vervangen worden.
• In 2023 hebben we in overleg met Woonin op 2 locaties een ondergrondse container geplaatst, waar voorheen veel overlast was doordat de inwoners van bovenwoningen hun afval in kliko’s moesten weggooien.
• Met instemming van de raad is de mobiele kraan van de milieustraat vervangen door een nieuwe en er is een extra medewerker voor de milieustraat aangenomen om de nog steeds groeiende stroom bezoekers goede service te kunnen blijven bieden.
• De raad is geïnformeerd over de gevolgen van een verbod op het verspreiden van ongeadresseerd reclamedrukwerk. Het raadsvoorstel om een dergelijk verbod op te nemen in de Afvalstoffenverordening wordt in maart 2024 behandeld.
• In 2023 werd dankzij de nascheiding van het restafval uit ondergrondse containers meer PMD gescheiden bij appartementen dan voorheen. Toen de bewoners van appartementen nog zelf PMD moesten scheiden, werd er ca. 7 kg per huishouden apart ingeleverd. De nascheiding zorgde er voor dat 22 kg per huishouden werd gescheiden. Dat had nog meer kunnen zijn, maar helaas kon door een grote brand bij onze verwerker het laatste kwartaal geen afval worden nagescheiden. Overigens scheiden onze inwoners met een kliko hun PMD nog veel beter. Daar wordt ruim 80 kg PMD per huishouden apart gehouden.
• Samen met !mpact Houten is weer gewerkt aan circulaire projecten van het bedrijfsleven. Focus zat ook in 2023 nog op het beter scheiden van bedrijfsafval en het benutten van die afvalstromen. Inmiddels worden plastic, pallets, papier/karton, vlaggen, koffiedik en piepschuim apart ingezameld en verwerkt.
• De ondersteuning aan de Wereldwinkel en de Werkgroep Fairtrade Gemeente Houten is in 2023 verlengd. Deze organisaties ontvangen subsidie van de gemeente om het onderwerp fairtrade onder de Houtense inwoners en bedrijven onder de aandacht te blijven brengen.
• Eind 2023 heeft het college het plan van aanpak Maatschappelijk Verantwoord Opdrachtgeven en Inkopen (MVOI) vastgesteld. Daarmee voldoet Houten aan de verplichting uit het in 2022 ondertekende Manifest MVOI. Maar belangrijker: het plan van aanpak bevat diverse acties om MVOI structureel in het inkoopproces van de gemeente te verankeren. De uitvoering ervan start in 2024.

Klimaatadaptatie

• In 2023 zijn 59 risicovolle locaties voor waterschade bij extreme neerslag aangepakt. Het betrof locaties op het Standmeer, Heidetuin, Rotstuin, Varenmos, Lupine-oord, Castellum-Oost, Kroonslag, Buiswater, Sodawater, Kamillehof, Rijnpolder, Vikingenpoort, Strocamp, Ruitercamp, Hoorncamp en Vedelaarsborch. In totaal is er 5.720 m infiltratieriolering aangebracht. Daarnaast is er een pop-up waterkering aangebracht op het busstation aan De Molen.
• Er is ca. 66.600 m ² verharding in de openbare ruimte afgekoppeld (van de vuilwaterriolering). Het aantal m ² afgekoppelde verharding lag ruim boven de doelstelling van 7.500 m ² . Dat komt omdat het afkoppelen van regenwater veel wordt toegepast als beschermende maatregel tegen wateroverlast op risicolocaties (zie hiervoor).
• Het ontstenen en vergroenen van de openbare ruimte verliep beter dan in de voorgaande jaren (vooral in situaties waar de gemeente zelf het initiatief nam). Er is ca. 3.000 m ² verharding omgezet in groen. Dit aantal is nog wel onder de doelstelling van 3.500 m ² per jaar. Met name ontstenen en vergroenen van parkeerplaatsen blijft gevoelig liggen bij omwonenden. Dat maakt dergelijke projecten voor de gemeente arbeidsintensief. Daardoor lag het aantal parkeerplaatsen dat voorzien is van waterpasserende verharding in 2023 lager dan gepland: 36 in plaats van de geplande 50. Om nog meer resultaten te boeken zullen we als gemeente vaker zelf het initiatief nemen. Zo kunnen we ons meer richten op kansrijke ontsteningsprojecten.
• In 2023 zijn 35 subsidies verstrekt voor de aanleg van groene daken. Dit betrof in totaal 466 m ² dakoppervlak. Er is geen aanvraag geweest voor het afkoppelen en infiltreren van regenwater op eigen terrein.
• Er is een start gemaakt met de aanleg van extra Koelteplekken.
• In het samenwerkingsverband Netwerk Water & Klimaat hebben we kennis en ervaringen met klimaatadaptatie en afvalwaterbeheer gedeeld met andere overheden en benut in Houten.
• In 2023 heeft de tegeltaxi 4 keer gereden, elke keer langs 8 adressen. Daarmee is 391 m ² aan stenen opgehaald. Inclusief deze tegelwippers zijn 65 (particuliere) inzendingen gedaan bij het NK Tegelwippen.
• 3 schoolklassen hebben het gemeentehuis bezocht. Hier hebben ze informatie gekregen over wat de gemeente doet om aan te passen op de klimaatveranderingen. Ook konden de leerlingen met de watertafel ontdekken wat het effect van hevige hoosbuien is op een verharde omgeving. En ze hebben geleerd wat ze in hun eigen tuin voor aanpassingen kunnen doen. Ook op de activiteitenmarkt kon het publiek met de watertafel ervaren wat hevige hoosbuien voor invloed hebben en welke maatregelen genomen kunnen worden om hierop te anticiperen.
• Tijdens Burendag (september) organiseerde de gemeente een gezamenlijke actie met Woonin, 'van Houten&co' en stichting Present. Tijdens deze actie werd informatie gegeven hoe je je tuin klimaatvriendelijk kunt maken.
• In oktober is samen met Verkuil en Moree een actie Steenbreek (tegel eruit, plantje erin) georganiseerd op het schoolplein van ’t Mozaïek. Ook hier is de watertafel weer ingezet.
• In onze communicatie richten we ons niet alleen op volwassenen. Via Natuur- en Milieueducatie (NME) Houten, BuitenWijs en Groen doet Goed betrekken we ook kinderen (en hun ouders) en leren hen over thema’s als klimaatadaptatie, biodiversiteit en natuur.

Activiteiten collegeprogramma